Veilig varen met katten

Bij de beroepsvaart vind je vaak katten aan boord maar ook bij de pleziervaart nemen kattenliefhebbers hun kat mee op het water. De reden om een kat aan boord te nemen is meestal het gezelschap van een kat en soms ook om een beroepsschip vrij te houden van muizen en ratten.

De belangrijkste onderdelen voor veilig varen met katten zijn:

Katten begrijpen
Een kat aan boord wennen
Verdrinking voorkomen
Reddingsmiddelen
Wat te doen als een kat te water is geraakt.. en gered moet worden
Een kat wel of niet vrij buiten laten lopen
6 Aandachtspunten

Katten begrijpen

Katten hebben hun eigen behoeftes, gedrag en communicatie. Voor de veiligheid is het belangrijk dat de eigenaar het gedrag en de signalen van zijn kat begrijpt en zorgdraagt voor een katveilige omgeving.
De belangrijkste kenmerken van een kat zijn:

Katten komen oorspronkelijk uit Egypte (warm klimaat). Ze hebben daarom een warme omgeving nodig. Zij hebben over het algemeen een voorkeur voor hogere rustplekken (niet op de grond).
Katten zijn territoriaal d.w.z. de boot maar ook de omgeving (de haven, wal) horen bij zijn territorium. Iedere kat maar vooral katers zullen de boot en de omgeving (haven, wal) regelmatig willen inspecteren.
Katten zijn zeer sociale dieren maar besteden slechts een deel van de dag actief aan hun eigenaar.
Er zijn wereldwijd 50 soorten raskatten en varianten op de huiskat (De Europese korthaar is in Nederland de meest voorkomende huiskat). Tussen de rassen is verschil in temperament en bepaalde behoeftes.

Signalen herkennen

Katten communiceren met hun hele lichaam. Een kat die zich op zijn gemak voelt draagt zijn staart hoog. Hij kiest een comfortabele ligplaats (warm) en zoekt zijn eigenaar af en toe op voor contact (aanraking/verzorging). Wanneer het gedrag van de kat plotseling veranderd is hij niet op zijn gemak.

Een kat die zich niet op zijn gemak voelt/angstig is, is te herkennen aan:

Een dikke staart.
Een bolle rug.
Oren naar achteren gekeerd.
Ogen met grote ronde pupillen.
Snorharen langs zijn wangen (naar achteren).
Zich klein maken, liggen met de staart om zich heen geslagen.
De neiging tot verticaal vluchten (omhoog).
Trekt zich terug/verschuilt zich.
Kleine plasjes urine deponeren – in relatie met verandering van en in het territorium, maar meestal wanneer er andere katten in /nabij zijn territorium komen.
Vertoont een of meerdere stressignalen zoals, * bek aflikken, tongelen, *geeuwen, pootje opheffen, waarneembare trillingen door de huid, * veelvuldig slikken, * hijgen.

De signalen met een * worden waargenomen buiten de context met normaal gedrag zoals bek aflikken na het eten.

Voorbeelden van situaties aan boord die beangstigend of stressvol kunnen zijn:

Algemeen: (Nog) niet (voldoende) gewend zijn aan het leven op een boot; geuren, geluiden, bewegingen van de boot.
Niet naar buiten mogen.
Het ontbreken van diverse veilige schuilplekjes.
Geen mogelijkheid om naar boven te kunnen vluchten (hoog zitten).

Een kat aan boord wennen

Een goede gewenning is belangrijk voor een veilig verblijf op het water omdat een kat die zich op zijn gemak voelt minder snel iets zal overkomen dan een soortgenoot die angstig of gestresst is.
Jong geleerd is oud gedaan – Een kat die als kitten op een positieve manier gewend is aan alles wat te maken heeft met water en varen voelt zich in de meeste gevallen snel “thuis” aan boord. Een kat op oudere leeftijd aan boord nemen is niet eenvoudig maar niet altijd onmogelijk. Of het een succes wordt is afhankelijk van zijn karakter en temperament en of hij al gewend is aan meegenomen worden buiten zijn territorium. Oudere katten moeten net als kittens de tijd krijgen om te wennen. De kennismaking met de boot moet positief voor hem verlopen. Katten kunnen ook gewoontes en regels aanleren. Wil je bijvoorbeeld dat de kat niet op het dek komt, sta dit dan nooit toe.

Voorbereiding

TIPS

Is het de bedoeling om een kat in de toekomst vrij op het dek laten lopen? Wen hem dan thuis al aan het dragen van een *zwemvestje.
Leer je kat gebruik te maken van een klimtouw.
Zorg dat de kat gechipt (registratie) en voldoende gevaccineerd is.
Zorg dat bij de eerste kennismaking de boot ingericht is naar behoefte van de kat, dan is hij sneller op zijn gemak.
Maak voldoende rust- verstopplekjes met een zachte ondergrond zoals een kattenholletje (kussen waar de kat in kan kruipen), doos met een gat en een zacht dekentje. Houdt er rekening mee dat katten van nature graag hoog zitten. Zorg ervoor dat schuilplekjes niet kunnen verschuiven (antislipmat).
Zet een kattenbak op een rustige, vaste plaats (antislip).
Zorg voor een krabpaal, krab-speelgoed of ruw matje.
Zet een drink- en voerbakje klaar en neem zijn bekende voeding mee.
Neem een kussen met zijn eigen geur mee aan boord.
Neem zijn favoriete speelgoed mee.
Een kattenreismand of bench om de kat te vervoeren, deze kan ook gebruikt worden als schuilplaats.

De eerste keer aan boord

Pas op dat de kat niet kan vluchten!
Laat de kat in zijn eigen tempo wennen en ga pas (stap voor stap) over op nieuwe dingen zoals de motor starten en varen als de kat zich op zijn gemak voelt in zijn nieuwe omgeving. Dat is per kat verschillend.
Het beste kun je de kat eerst afzonderen in een ruimte waar hij rust tot rust kan komen en zich veilig kan voelen.
Het helpt als je het mandje waarin hij vervoerd is bij hem neerzet. Door de bekende geur zal hij zich sneller op zijn gemak voelen. Zet daar ook zijn kattenbak, voer en drinken en een krabpaal neer.

Verdrinking voorkomen

Er zijn katten die van nature kunnen zwemmen en zelfs niet of moeilijk kunnen gedijen op een plek zonder water. Dit zijn de visetende Bengaal en de Turkisch Van. Deze rassen staan nog dicht bij de natuur en zijn niet makkelijk op een boot of in huis te houden. Veel huiskatten redden zich in het water maar zijn van nature geen zwemmers. In het algemeen zijn katten heel voorzichtig en behendig waardoor zij niet snel van boord zullen vallen of in het water zullen springen. Toch komt verdrinking bij katten helaas ook voor. Een kat die te water raakt kan verdrinken door paniek, uitputting en onderkoeling.

Risicosituaties zijn:

Plaatsen waar een kat niet zelfstandig uit het water kan komen zoals een beschoeiing of kade.
Vallen van een (snelvarend) schip.
In snelstromend water en op groot water.
Bij harde wind.
Bij een lage watertemperatuur.
Uitglijden
Bij schrik.
Een onbekende omgeving.
Op ijs lopen; in een wak vallen of door dun ijs zakken.

Katten die meer risico lopen zijn:

Onervaren katten.
Oudere en/of zieke katten die niet meer zo goed hun balans kunnen houden.
Slechtziende katten.
Katten met veel temperament en jachtdrift.
Staartloze katten hebben moeite met hun balans.

Bij een geduldige training en bij een aangename watertemperatuur is het mogelijk om sommige katten vertrouwd te maken met zwemmen.

Reddingsmiddelen

: Zwemvest

: Tuigje en lijn

Zwemvest

Een zwemvest speciaal voor katten is niet gemakkelijk te vinden. Dit is helaas niet bevorderlijk voor het besef dat katten kunnen verdrinken. Sommige bedrijven leveren hondenzwemvesten voor extra kleine hondjes of puppy’s die volgens hen ook voldoen voor katten. Zwemvesten zijn verkrijgbaar in verschillende kwaliteiten en prijzen. Een goede kwaliteit is duurder maar effectiever dan een zwemvest van een paar tientjes.

Een levensreddend zwemvest voldoet aan de volgende eisen:

Zeer goed drijfvermogen met drijfvlakken rondom de romp en de borst waardoor een kat in zijn natuurlijke zwempositie blijft.
Goed zichtbaar in het water, met felle kleuren en reflecterende zones. Het valt niet mee een kat terug te vinden op groot of snelstromend water, met slecht weer en in de schemering.
Het zwemvest moet voorzien zijn van een hulphandvat.
Het zwemvest moet eenvoudig aan te trekken zijn en een comfortabele pasvorm hebben. De kat mag zich er niet uit kunnen bevrijden.
Opmerking: katten die een zwemvest dragen kunnen soms moeilijker hun balans vinden. Observeer daarom hoe een kat zich met een zwemvest gedraagt.

Tuigje
Een tuigje zorgt ervoor dat de kat in noodgevallen kan worden vastgepakt of worden vastgehaakt met een pikhaak. Met een tuigje en een looplijn kan een kat buiten rondlopen zonder weg te kunnen lopen. Tuigjes voor katten zijn in diverse soorten en maten bij een dierenspeciaalzaak of dierenarts verkrijgbaar. Een goed tuigje bestaat uit een bandje om de hals én om de buik. Voor extra draagcomfort zijn ze ook in luxere uitvoeringen verkrijgbaar.

Lifline of looplijn
Een lifeline voorkomt dat een in het water gevallen kat afdrijft. Je kunt de looplijn aan het tuigje vastmaken en deze bevestigen aan een vast punt aan boord of op de wal. Voor nog meer bewegingsvrijheid kun je de looplijn bevestigen aan een beweegbaar oog of lus aan een lijn die over de lengte of breedte van de het dek is gespannen. Let wel: beide methodes zijn alleen geschikt voor een boot waar niet erg veel obstakels op staan. Elk obstakel geeft een mogelijkheid om vast te komen zitten en dit kan leiden tot verstikking. Het is daarom van groot belang dat er altijd iemand aanwezig is om op de kat te letten en hem eventueel uit een benarde positie te redden.

Buitenren
Bijvoorbeeld een ren van gegalvaniseerd staal op een beroepsschip of een achterdek (tijdelijk) ombouwen als een ren d.m.v. stevig, fijnmazig gaas of net.

Nog meer veiligheidshulpmiddelen zijn:

Veiligheidsnet
Gps Tracker voor katten (waterdicht)
Waterdichtlampje voor aan het zwemvest
Klimtouw of scheepstros aan de boot hangen. Leer de kat het klimtouw te gebruiken.
Een visnet aan de boot hangen.

TIP! Bevestig een bootsticker aan de entree van je boot om bij een calamiteit attentie te vragen aan hulpdiensten “Hulpdiensten Attentie – Scheepsdier aan Boord”.
Bestel hier je sticker!

EHBO doos

Als het goed is, is op elk schip een complete EHBO doos aan boord. De verbandmiddelen kunnen ook bij katten worden gebruikt. Daarnaast zijn de aanbevolen EHBO-hulpmiddelen voor katten:

Jodium
Tekentang – voor het verwijderen van teken.
Pincet voor het verwijderen van angels, doorns ect.
Middel tegen diarree bijvoorbeeld Norit© of Immodium, vraag uw dierenarts om advies
Thermometer voor de kat

Wat te doen als een kat te water is geraakt.. en gered moet worden

De belangrijkste richtlijnen bij ongelukken zijn:

Denk bij het bieden van eerste hulp altijd eerst aan je eigen veiligheid.
Bekijk de situatie; als er stroming in het water is loop dan stroomafwaarts zodat de kat niet tegen de stroom in naar je toe hoeft te zwemmen.
Zoek een plek waar je dichtbij de kat kunt komen en neem iets mee waar hij zich aan vast kan houden/op kan klimmen (kijk voor suggesties verderop).
Houdt contact door met een rustige stem tegen hem te praten en probeer oogcontact te maken.
Lukt het niet om dicht bij de kat te komen, dan kan een bijbootje wellicht hulp bieden.

Een kat uit het water redden

In tegenstelling tot honden zijn katten goede klimmers. Een kat die te water is geraakt en bij bewust zijn is kun je helpen door:

Een tros/klimtouw in het water hangen waardoor de kat aan boord kan klimmen. Zie video.
Een reddingsboei aan een lijn in het water laten zakken waar de kat op kan klimmen.
Een zelfgemaakt drijvend eilandje aan een (bestaande zwemtrap onder een) zwemplateau bevestigen met touw. Bijvoorbeeld een houten frame met betongaas.

Video: Kat maakt gebruik van een scheepstros/klimtouw

Wat te doen als de kat geen gebruik maakt van het geboden reddingsmiddel?

Afhankelijk van de situatie kun je zelf het water ingaan, ga echter nooit het water in bij groot water, sterke stroming en ruw weer!
Maak in het water gebruik van hulpmiddelen die je naar het dier kunt reiken zoals een tak, reddingsboei, scheepstros, paraplu. Een kat kan zich daar met zijn nagels aan vastgrijpen.
Roep op groot water professionele hulp in van de KNRM of Reddingsbrigade of bel in bewoond gebied het noodnummer voor dieren in nood 144

Kat gered! Wat nu?

Wanneer een kat langere tijd in koud water heeft gezwommen is hij waarschijnlijk vermoeid en onderkoeld geraakt en mogelijk heeft hij water binnengekregen.

Behandeling van een drenkeling- kat

Houd de kat even op de kop zodat het water uit de longen kan lopen
Wrijf de kat droog en dek hem goed af zodat hij niet verder afkoelt!
Afhankelijk van de toestand van de drenkeling kan hulp van een (dieren)arts nodig zijn. Roep in ieder geval de hulp van een dierenarts in bij een shock, wanneer de kat veel water binnen heeft gekregen en bij onderkoeling.

Secondary drowning oftewel late verdrinking

Wanneer een kat veel water binnengekregen heeft is dit schadelijk voor zijn organen, voornamelijk voor de hersenen en de longen. Terwijl de kat ogenschijnlijk gered is kan in de periode kort na de redding tot 48 uur na de redding de kat alsnog overlijden/verdrinken. Let na een bijna verdrinking de eerste dagen goed op de kat en schakel bij onderstaande symptomen een dierenarts in.
Symptomen van secondary drowning zijn:

Extreme vermoeidheid
Plotselinge verandering in gedrag
Ademhalingsmoeilijkheden

Onderkoeling
De normale lichaamstemperatuur bij een kat is 38.0°C tot 39.5°C. Wanneer de kat lang in het water is geweest of bij koud weer kan hij onderkoeld raken door een verlaagde lichaamstemperatuur. Let op verschijnselen als rillen, futloos zijn, oppervlakkige ademhaling, verward zijn, stuipen of coma. Wrijf de kat droog en dek hem toe, leg een warme kruik bij hem maar pas op voor te snelle verhitting en verbranding! Laat hem als het lukt warm water drinken (niet bij versuftheid en coma).

Een kat wel of niet vrij buiten laten lopen

Als een boot aan de wal ligt kunnen katten gemakkelijk van boord of op een andere boot springen. Het gevaar bestaat dan dat de kat vermist raakt doordat jezelf of de andere boot wegvaart. Een kat zal niet zo snel verdwalen maar kan in een vreemde omgeving vermist raken doordat hij zich verschuilt omdat hij ergens van geschrokken is. In een onbekende omgeving zal een kat sneller vluchten voor onbekende dingen, honden ect. Er is daardoor een grotere kans dat een kat in een vreemde omgeving te water raakt.

Het is afhankelijk van de situatie, het karakter van de kat en wat de kat al gewend is of hij wel of niet buiten kan lopen.

TIPS

Een chip (identificatie en registratie) zorgt ervoor dat de eigenaar vindbaar is!
Een adreskokertje of penning met mobile telefoonnummer en de naam van het schip
Een GPS Tracker maakt dat de kat op te sporen is!
Houd toezicht op de kat wanneer hij mag rondlopen.

Kat vermist

In een vreemde omgeving raken loslopende katten nogal eens vermist. Een kat kan ook per ongeluk van boord raken.

Voorzorgsmaatregelen die je kunt nemen zijn:

Zorg dat de kat identificeerbaar is d.m.v. een chip (verplicht) en registreer de kat bij een databank: http://www.chipjedier.nl
Laat de kat een penning of adreskoker dragen met je mobiele telefoonnummer.

Wetenswaardigheden:

Katten die angstig, gewond of in paniek zijn verschuilen zich meestal.
Hulpinstanties bij vermissing zijn: mijndieriszoek.nl en www.amivedi.nl

6 Aandachtspunten

Niet alle katten kunnen zwemmen!
Een kat kan geen gevaarlijke situaties inschatten.
Voor zijn veiligheid is een kat afhankelijk van zijn baas.
Een goede communicatie is belangrijk, katten communiceren anders dan mensen.
Veiligheidshulpmiddelen voor katten kunnen levensreddend zijn.
Zorg dat je kat identificeerbaar is.

Dit artikel is overgenomen door Varen doe je Samen

Het project Kat uit de Gracht is ontwikkeld voor katten die in een waterrijke omgeving wonen.
Ga hier naar “Kat uit de gracht”

Ga hier naar Kat & Water

Heeft u een hond? Lees hier > Veilig varen met de hond

Disclaimer: Aan deze tips kunnen geen rechten worden ontleend. Een geboden redmiddel wil niet betekenen dat een dier het gebodene zal gebruiken als het dier in paniek is. Ook kan het zijn dat een dier na een redding door complicaties alsnog overlijdt. Trudie Rutten is hiervoor niet aansprakelijk.

Sociaal