In “Uit het boek Honden aan boord” bespreekt Trudie Rutten een aantal onderwerpen.
De periode rond de jaarwisseling en soms vroeg ervoor, is voor veel viervoeters stressvol en beangstigend. In dit artikel leg ik uit wat angst is en hoe je het kunt herkennen. In dit artikel vind je ook adviezen om een hond in de vuurwerkperiode zo goed mogelijk te begeleiden.
Wat is angst?
Angst is een normale reactie op gevaar of dreiging. Zonder angst zouden we niet kunnen overleven. Dit geldt voor elk levend wezen, dus ook voor de hond. Een hond zonder angst voor verkeer zou geen gevaar zien in een rijdende auto er zo onder kunnen lopen. Ook angst voor vuur is een normale angst. In de natuur duiden harde geluiden op gevaar, denk hierbij aan hevig onweer of aardbevingen.
Wanneer spreken we van angst als probleem?
Wanneer angst ontstaat terwijl de situatie, persoon, object of geluid ongevaarlijk is. De context van de emotie “ angst” en de situatie is dan niet correct. De angst heeft de biologische functie van bescherming dan niet meer. Het verhindert de hond nu de dingen te doen die hij wil doen, het werkt zelf beperkend. Wanneer de stimulus weggehaald wordt kan de hond weer normaal functioneren. Dit mag simpel klinken: veel stimuli waarop een hond abnormale angstreacties ontwikkelt worden door mensen als vanzelfsprekend gevonden. Het vermijden daarvan is niet gemakkelijk voor een gedomesticeerde hond.
De angst veroorzakende stimulus blijft en er is geen zicht op het eindigen daarvan. In veel gevallen blijft de hond in staat van angst terwijl de mensen om hem heen geen notie daarvan hebben.
Het gehoor van honden speelt ook een belangrijke rol. Het gehoor werkt bij honden anders dan bij mensen. Zij horen beter en ook hogere tonen die wij niet of moeilijk kunnen waarnemen. De voor ons gewone huishoudelijke geluiden kunnen voor een hond angstaanjagend of irriterend zijn: bijv. een stofzuiger, haarföhn, magnetron, vaatwasser, wasdroger, wasmachine, bladblazer, bosmaaier enz.
Wat is een fobie?
In tegenstelling tot angst doet een fobie niets om het dier te helpen overleven. Een fobie is een staat waarin het niet mogelijk is om zich aan te passen, ver van de garantie van veiligheid van het individu. Het kan stressvol, irriterend en ziekmakend zijn.
Voorbeeld: een persoon of hond met angst voor auto’s zal niet de weg oversteken wanneer er verkeer dichtbij is. Echter, iemand met een fobie voor auto’s zal weigeren een straat over te steken als er verkeer binnen gehoorsafstand is. Dit is dan ook niet bespreekbaar voor hem! Anders dan beschermen voor kwaad beperken fobieën de normale deelname aan activiteiten en kunnen uiteindelijk het niet meer genieten van het leven betekenen. De twee belangrijkste kenmerken van fobische reacties zijn de intensiteit en de tijdsduur. Fobische reacties kunnen bij individuele honden variëren zoals bevriezen (verstijven), vluchten of verschuilen. De gemeenschappelijke factor is dat in alle situaties de reactie enorm is en niet in verhouding staat tot wat er werkelijk gebeurd en het zal lang duren voordat het dier herstelt. Fobieën kunnen tot gevolg hebben dat het dier ook voor andere dingen angstig wordt. Dit wordt generaliseren genoemd. Deze dingen zijn niet gerelateerd aan waar het dier oorspronkelijk bang voor was maar geven wel dezelfde angstreactie, omdat honden geneigd zijn dingen met elkaar te associëren.
Enkele voorbeelden van fobische reacties
- De hond schrikt van een knal en wordt bang voor de locatie waar hij is geschrokken van de knal, ook wanneer er géén knal te horen is.
- Weersomstandigheden: het donker worden of een harde regenbui geeft de verwachting van onweer.
- Mensen of dieren die bij het moment van schrik aanwezig waren worden nu beangstigend.
- Een hond die tijdens de wandeling schrikt van een knallende uitlaat en de volgende dag angst vertoont bij een gelijkend geluid.
Het belang van de introductie van geluiden in de puppytijd
Puppy’s die tussen de 6 en 10 weken op een goede manier gewend zijn aan een hele reeks van geluiden zullen in de volwassenheid minder gevoelig zijn voor geluiden en leren niet ter zake doende geluiden te negeren.
Erfelijke factoren en de rol van de moederhond
Erfelijkheid kan een rol spelen bij het gevoeliger zijn voor angst en bepaalde rassen en foklijnen binnen een ras kunnen gevoeliger voor angst zijn.
Wanneer een moederhond angstig is voor harde geluiden en veel stress ervaart kan zij dit aan haar puppy’s doorgeven tijdens de dracht. In het nest leren puppy’s van de moederhond wat normaal is en waar je voorzichtig voor moet zijn. Het is daarom van belang de puppy’s in het nest te wennen aan harde geluiden in afwezigheid van een angstige moederhond.
De rol van de eigenaar
Soms speelt (onbedoeld) de eigenaar een rol bij het ontwikkelen van angst, bijvoorbeeld:
- Vluchten – de eigenaar gaat na het horen van een knal direct met de hond naar huis.
- Conflict-signalen (onbewust) afgegeven door de eigenaar – het kan zijn dat een eigenaar zelf angst heeft voor knallen en dit overbrengt op de hond – de conflict-signalen van de eigenaar worden waargenomen door de hond.
- Straffen bij angst – wanneer een eigenaar de hond straft voor angstig gedrag zal de angst erger worden.
- Troosten/ overdreven aandacht schenken aan een angstige hond ( ben je zo bang?) kan de angst doen toenemen.
Veiligheid
Verbergen – verschuilen
Veel honden willen zich in een angstige situatie verstoppen. Wanneer een hond zich wil verschuilen maar daarvoor geen gelegenheid krijgt, kan de angst nog meer toenemen, bijvoorbeeld door proberen te graven in de vloer. Het is dus nuttig dat de hond vrijwillig een veilige plaats kan opzoeken. Een hond dwingen om naar een bepaalde plaats te gaan werkt stress in de hand.
Herkennen van angst en stress bij honden
Er is een reeks aan signalen bekend die honden kunnen vertonen bij stress en angst. Hier worden de bekendste signalen en gedragingen genoemd. De signalen en het gedrag moeten altijd in de juiste context worden gezien en kunnen per individu verschillen.
De lichaamshouding bij angst verandert
- Lage lichaamshouding
- Oren naar achter
- Staart zeer laag gehouden of tussen de poten geklemd
- Grote ogen
- Lange lipspleet
Het gedrag van een angstige hond
- Steun zoeken bij de eigenaar
- Rusteloos gedrag zoals op- en neerlopen
- Over-attent op de omgeving
- Vluchten
- Bevriezen (verstijven)
- Bibberen of trillen
- Hijgen
- Diarree
- Vaak urineren
- Allergische reacties door verminderde weerstand
- Vachtproblemen zoals: plotseling uitvallen van de vacht, plotselinge roos
- Gebrek aan eetlust of juist eetverslaving
- Stereotype gedrag zoals op -en -neerlopen, staart najagen
- Zelf verminking zoals bijten in het lichaam, uittrekken van de vacht
- Vernielen
- Uitschudden van de vacht
- Piepen
- Monotoon blaffen
- Kalmerende signalen uitzenden
Wat zijn Kalmerende signalen?
Honden communiceren onderling en naar ons, voornamelijk d.m.v. lichaamstaal. Duidelijkheid en rust zorgen voor een gevoel van veiligheid. Honden maken daarom veelvuldig gebruik van kalmerende signalen. Deze signalen bestaan uit gedragingen die een hond vertoont buiten de context zoals je zou verwachten. Een voorbeeld is geeuwen in een situatie waarin druk op de hond wordt gelegd. Normaal geeuwt een hond wanneer hij wakker wordt uit een diepe slaap. Een hond zal kalmerende signalen vertonen wanneer hij onzeker en/of gestrest is en wanneer er te veel van hem wordt gevraagd of wanneer hij iets niet begrijpt. Het doel is zichzelf of de ander; een soortgenoot of mens, te kalmeren.
Herkennen van kalmerende signalen
De meest voorkomende kalmerende signalen zijn: geeuwen, knipperen met de ogen, likken over de neus, hoofd wegdraaien, de rug toekeren, snuffelen, voorpoot opheffen.
Video 1: Verontrust gedrag bij specifieke geluiden
Video 2 : Hevige stress – de situatie is nadelig voor het welzijn van de hond
Angst voor harde geluiden – vuurwerk
Bij vuurwerkangst is sprake van verschillende factoren, de belangrijkste zijn:
Het volume van het geluid
De dreiging die van de geluiden uitgaat: knallen, suizen en sissen Trillingen
Het plotselinge en onvoorspelbare aspect van vuurwerk
Geuren (kruitdampen).
Is angst voor vuurwerk te voorkomen?
Honden die als pup gewend zijn aan harde geluiden zullen minder snel een (fobische) angst voor geluiden ontwikkelen. Vuurwerk behoort echter niet bij de normale dagelijkse geluiden. Er is sprake van een bombardement aan harde geluiden gedurende een korte of langere periode, één of enkele keren per jaar. Wanneer een hond van pup af aan dagelijks vuurwerkgeluiden zou horen, zouden deze voor hem bij het “normale leven” horen. Het is daarom belangrijk het wennen aan geluiden in te plannen in een (wekelijkse) routine tot op latere leeftijd. Het wennen aan geluiden vraagt inzicht en kennis om te voorkomen dat door een verkeerde begeleiding juist angst ontstaat.
Met een pup of jonge hond die niet angstig is of nog moet kennismaken met harde geluiden kan een goed begeleide vuurwerktraining aan te raden zijn. Deskundige privé begeleiding is een goede optie en is vaak doeltreffender en veiliger.
Is angst voor harde geluiden op te lossen?
Het is van een aantal dingen afhankelijk of angst voor vuurwerk kan verminderen of helemaal kan verdwijnen, zoals:
Medische oorzaken uitsluiten
De dierenarts: het is belangrijk om eerst met de hond naar de dierenarts te gaan om er zeker van te zijn dat hij gezond is. Er kunnen mogelijk ziektes zijn die de hond onzekerder maken of er kan sprake zijn van pijn door een ziekte aan het gehoororgaan.
Een andere hond erbij?
Soms wordt gedacht dat een andere hond die niet angstig is bij vuurwerk of onweer, een positieve invloed kan hebben op de hond met een angstfobie. Het is echter waarschijnlijker dat het omgekeerde het geval is. De nieuwe hond kan reageren op de angstige hond die hem met zijn angstgedrag “vertelt” dat er iets bedreigends plaatsvindt. Eerst het probleem met de angstige hond proberen op te lossen en daarna een andere hond erbij nemen is dan een betere optie.
Wat jezelf wel kunt doen en beter niet kunt doen bij angst voor geluiden
Wel doen
- Rust en vertrouwen in de baas bevorderen!
Alles moet zijn gericht op rust creëren. Bedenk dat de hond voor zijn veiligheid afhankelijk is van zijn baas. Signalen van onrust, opwinding en stemverheffing hebben invloed op zijn angst. Blijf dus zelf rustig en opgewekt wanneer er vuurwerk wordt afgestoken en wanneer de hond onrustig of angstig is.
- De hond kalmeren
Maak gebruik van (hondse) kalmerende signalen om de hond op zijn gemak te stellen, zoals: zelf gaan zitten of liggen, geeuwen, diep ontspannen zuchten. Wanneer de hond steun bij je zoekt sta dit dan toe, leg eventueel een hand op zijn borst of flank. (Dit is per hond verschillend, observeer je hond).
- Hond uitlaten
Voorkom ongelukken en trauma’s, laat de hond aangelijnd uit wanneer er vuurwerk afgestoken wordt en houdt hem tijdens de jaarwisseling binnen!
Dwing een hond niet om naar buiten te gaan
Houd de wandelingen kort
Ga voor een wandeling naar een afgelegen plek waar geen vuurwerk wordt afgestoken Kies een rustig tijdstip
Laat de hond tijdens de jaarwisseling desnoods in de tuin zijn behoefte doen.
- De plaats van de hond
Laat de hond zelf zijn plaats kiezen, ook als hij zich wil verschuilen.
Geef daartoe zonodig gelegenheid door een kleed over een bench of tafel te leggen. Sommige honden willen dicht bij een van de gezinsleden liggen.
- Afleiding
Sommige honden laten zich afleiden door spel. Kies voor spelletjes zonder opwinding om te voorkomen dat de hond weer in zijn angst schiet. Zoekspelletjes in de huiskamer zijn meestal wel geschikt. Ook een gevulde Kong of een hondenpuzzel kunnen afleiding bieden, mits de hond niet te angstig is.
- Het zicht op vuurwerk ontnemen
Sluit de gordijnen en houdt deze gesloten, ook rond de jaarwisseling!
- Zorg voor continuïteit in geluid
Plotselinge harde geluiden maken dat een hond schrikt.
De radio of tv (niet hard) aan laten, kan het schrikken doen verminderen.
- Een rustige locatie opzoeken
Weggaan van de vuurwerkgeluiden kan een optie zijn wanneer een hond extreem bang is voor vuurwerk. Behalve voor de hond kan een extreem angstige hond ook belastend zijn voor het gezin. Een recreatiehuisje in een rustige omgeving kan bijvoorbeeld uitkomst bieden.
www.zwoofer.nl biedt de mogelijkheid voor het vinden van een logeeradres. Op deze site worden ook vuurwerkvrije adressen aangeboden en gevraagd. Belangrijk! Wanneer je een hond met vuurwerkangst naar een voor hem onbekend logeeradres of pension brengt op het moment dat hij geschrokken of angstig is, kan dit traumatisch werken! Laat een hond ruim van te voren wennen aan het logeeradres.
- Maak gebruik van een geschikte therapie voor je hond.
Kijk voor de mogelijkheden bij Therapieën, verderop in dit artikel.
Niet doen!
Bepaalde, soms goedbedoelde handelingen kunnen angst oproepen of versterken. Deze handelingen kunnen beter voorkomen worden, zoals:
- Een hond alleen laten
Laat een hond nooit alleen tijdens de jaarwisseling of wanneer er vuurwerk afgestoken wordt. Dit geldt ook voor honden die niet angstig zijn voor vuurwerk.
- Overmatig aandacht geven aan een angstige hond.
Hiermee word niet bedoeld dat je de hond niet mag steunen en begrip voor hem mag tonen, maar een eigenaar die steeds overbezorgd reageert en in zijn uitingen laat merken dat hij de hond zielig vindt . Honden kunnen dit opvatten als dat het baasje zelf bang is…. en, honden zijn voor de veiligheid afhankelijk van hun baas. De angst kan hierdoor dus toenemen. Kijk bij “Wel doen” wat je kan doen om een angstige hond te steunen.
- Een hond straffen
Straf maakt een hond onzeker en angstig. Een hond straffen voor angst is uit den boze. Gevoelige honden kunnen stemverheffing of ongeduldig optreden ook als straf ervaren.
- Een hond dwingen
Dwing een angstige hond nooit om naar een bepaalde plaats te gaan.
- Vuurwerk afsteken waar de hond bij is!
Er zijn verschillende redenen waarom mensen vuurwerk afsteken waar de hond bij is. Een rede kan zijn om een angstige hond te wennen aan vuurwerk (methode flooding). Dit is ten sterkste af te raden omdat het de hond nog angstiger zal maken. Ook een hond die niet angstig is meenemen naar een plek waar vuurwerk wordt afgestoken, is niet aan te raden.
- Vetranquil toedienen – *( zie waarschuwing bij medicatie).
Therapieën
Er zijn verschillende therapieën waarbij een angstige hond gebaat kan zijn. Sommige daarvan moeten ruim voor de vuurwerkperiode worden ingezet, bijvoorbeeld gedragstherapie. Er zijn echter ook therapieën die vlak voor en tijdens de vuurwerkperiode gegeven kunnen worden.
- Bach Bloesem Remedies – Eerste hulp bij angst, schrik en paniek
Bach Bloesems hebben een gunstige invloed op emoties en helpen door hun specifieke kwaliteit mens of dier weer in balans te brengen. Het voordeel is dat zij niet versuffend, verslavend of giftig zijn.
Bach Rescue Remedy (BBR) is speciaal ontwikkeld voor trauma’s en kan vlak vóór en tijdens een traumatische ervaring gegeven worden. Daarom kan BRR goed worden ingezet bij vuurwerkangst. Er is naast de bestaande BRR ook Bach Rescue Pets verkrijgbaar (een variatie zonder alcohol).
Het gebruik:
De dosering op het flesje is voor volwassenen, kinderen en dieren hetzelfde.
Tijdens de jaarwisseling kan BRR in de waterbak van de hond worden gedaan: 4 druppels in een klein bakje water, 8 druppels voor een grote bak. Een andere mogelijkheid is naar behoefte, maar tenminste 4 x per dag 4 druppels op een lekker hapje geven.
Belangrijk: Er bestaat ook een BBR spray. Spray liever niet in de bek omdat veel honden dit vervelend vinden. Om deze reden kan ook beter niet rechtstreeks in de bek gedruppeld worden.
TIP! De Rescue spray kan in de ruimte waar de hond verblijft gesprayd worden.
Wanneer een hond voor meer dingen angstig is, kan het raadzaam zijn om te zoeken naar aanvullende Bach bloesems, passend bij het karakter van het dier en de omvang van de angst en de emoties. Een Bach Bloesem Dierenconsulent of een met Bach bloesems bekende natuurgeneeskundige voor dieren kan hierbij adviseren.
Bach Rescue Remedy is vrij verkrijgbaar. TIP Kijk hier voor verkoopadressen www.bachrescue.nl
- Homeopathie
Homeopathie wordt individueel voorgeschreven en kan wordt bij voorkeur enige tijd voor de jaarwisseling ingezet. Zij zijn verkrijgbaar via een homeopathisch dierenarts of homeopaat voor dieren.
- Kalmerende natuur-geneesmiddelen
Er zijn diverse kalmerende natuurgeneesmiddelen en kalmerende kruiden verkrijgbaar via een diernatuurgeneeskundige.
- Medicatie
Enkele middelen uitsluitend verkrijgbaar bij een dierenarts zijn:
Alprazolam: werkt rustgevend, vermindert angstgevoelens, ontspant spieren en maakt suf.
Diazepam (Valium): werkt voornamelijk verdovend. Het middel neemt de angst niet weg.
Wanneer u denkt dat uw hond gebaat is met medicatie dan is het raadzaam met de dierenarts te overleggen welk middel voor jouw hond geschikt is en hoelang van te voren dit middel gegeven moet worden. Het komt namelijk nogal eens voor dat een middel te vroeg of te laat werkzaam is.
*Waarschuwing: Geef het middel Vetranquil niet!
Ook al is er onder dierenartsen verschil van mening over het middel Vetranquil, het wordt nog regelmatig voorgeschreven bij vuurwerkangst. Vetranquil verslapt de spieren van de honden, maar neemt de angst niet weg! Het gevolg is dat honden getraumatiseerd kunnen raken, omdat ze niet kunnen bewegen terwijl ze bang zijn.
Massage
Mits de hond ervan tevoren aan gewend is, kan massage bijdragen aan ontspanning.
Tellington TTouch is een methode die zijn werkzaamheid heeft bewezen.
Vuurwerktraining
Twijfel je of de hond lijdt aan vuurwerkangst? Dan is het verstandig om eerst een deskundige te raadplegen, omdat wanneer de hond toch onzeker of bang is een vuurwerktraining de angst juist kan verergeren! Wanneer de hond angstig is bij harde geluiden is het verstandig om voor privé begeleiding te kiezen. Een training in groepsverband is alleen geschikt voor honden die nog geen angst voor geluiden hebben ontwikkeld.
Gedragstherapie
Een gedragstherapeut voor honden kan helpen de aangeleerde angst om te buigen door middel van gedragsmodificatie. Het juiste moment voor gedragstherapie is niet vlak vóór de vuurwerkperiode maar in een rustige periode, ruim vóór de jaarwisseling.
Hulpmiddelen
Thundershirt
Thundershirt oefent een zachte, constante druk op het lichaam uit . Het geeft daardoor een beschermend gevoel. Het shirt kan helpen een hond te kalmeren in beangstigende situaties. Het shirt is o.a. bij dierenartsen en via internet te koop.
CD vuurwerkangst
Er zijn verschillende CD’s met harde geluiden en vuurwerkgeluiden verkrijgbaar. Op de CD worden de instructies gegeven. Deze CD’s kunnen, mits goed opgebouwd, gebruikt worden om een hond te wennen aan geluiden. Gewenning aan vuurwerkgeluiden moet daarom ruim voor de jaarwisseling plaatsvinden.
Ook bij angstige honden kan de CD gebruikt worden, hulp van een ervaren gedragsdeskundige kan daarbij raadzaam zijn. Ervaring met deze therapie en het goed kunnen lezen van hondengedrag is namelijk essentieel voor deze training.
Tijdens de training met de CD laten we een hond ervaren dat er toch minder angstige dingen gebeuren dan hij zich had voorgesteld. De hond kan leren omgaan met de angst. Hierdoor krijgt een hond meer zelfvertrouwen waardoor de angst af kan nemen.
We brengen de hond daartoe bewust in de situatie waar hij angst voor heeft volgens een secuur stappenplan, waarbij gebruik gemaakt wordt van systematische desensitisatie = geleidelijk de geluidsterkte opvoeren aangepast aan het tempo van de hond. We beginnen de training altijd in een vertrouwde omgeving, in huis / aan boord.
Jouw hond voorbereiden op de vuurwerkperiode?
Aan de slag
Met de gratis download ” Vuurwerkgeluiden training met cd” kun je zelf aan de slag. Oefen vanaf vandaag iedere dag! Je helpt je hond de vuurwerkperiode beter door te komen.
Op dit artikel rust copyright. Delen van de complete pagina is toegestaan via het FB icoontje onder aan deze pagina.
Hoofdstukken uit Honden aan boord gerelateerd aan dit onderwerp
- Hoofdstuk 3. Honden begrijpen: Communicatie van honden, Signalen herkennen
- Hoofdstuk 4. Probleemgevend gedrag: Angst, geluiden, trillingen
- Hoofdstuk 5. Dierenwelzijn: Bach Bloesem Remedies en Wat kunnen Bach Bloesem Remedies voor een dier doen?
- Hoofdstuk 6. Spelletjes
- Hoofdstuk 7: Hoe honden leren: uitleg van de leerprincipes
- Hoofdstuk 8 De pup.